Tarım toplumundan, sanayi toplumuna geçilmesiyle, insanlar atık problemi ile yüzleşti. Tarım toplumlarında, yaşam merkezleri küçük bir alan etrafına toplanırken; sanayi toplumunda, büyük şehirler ve sanayi alanları oluşmaya başladı. Tarım toplumları, doğadan aldıklarını kullandı ve doğaya geri verdi. Atıkları, doğada kolayca çözünen doğal atıklardı. Sanayi toplumunun oluşması, ambalajlı ve işlenmiş ürünlerin otomasyon sistemleri ile seri üretilmesi, önüne geçilemez bir hale gelen atık sorununa neden oldu. Modern toplumun, üretim ve tüketimde oluşan atıkları, geniş alanlarda istiflenir ya da özel tesislerde yakılarak atmosfere salınabilir.
Sıfır Atık 5R Kuralı Ne Anlama Gelmektedir?
Sıfır atık 5R kuralı, atık yönetimi yapılmasını ve atıkların çevreye verdiği zararları engellemek için bazı kurallardan oluşur. Sıfır atık yaşam tarzı ve 5R kuralı benimsenerek karbon ayak izi küçültülebilir. Sıfır atık 5R kuralı, Amerika’da “Kaynak Koruma ve İyileştirme Yasası” kabul edildikten sonra popüler hale geldi. Başlangıçta, 3R kuralı olarak ortaya çıktı ve STK’lar halkı, 3R kuralı konusunda bilinçlendirmeye başladı. 2013 yılında Bea Johnson, yazdığı kitapta ilk kez 5R kuralından bahsetti. Sıfır atık 5R kuralı, kolay uygulamaların sürekli hale gelmesi ve benimsenmesini tavsiye eder ve şunları içerir.
➤ Refuse (Reddet)
➤ Reduce (Azalt)
➤ Reuse (Yeniden Kullan)
➤ Rot or Re-plant (Kompost Yap ya da Yeniden Dik)
Ülkemizde 5R kuralı, sıfır atık 5D modeli olarak bilinmektedir. 5D Modeli, genel olarak aynı presiplere sahiptir. 5D modelinin prensipleri şu şekilde listelenebilir.
➤ Düşün, Gerekli Değilse Tüketme
➤ Daha Az Tüket
➤ Değerlendir, Yeniden Kullan
➤ Değiştir, Farklı Amaçla Kullan
➤ Dönüştür, Doğa Kazansın
Düşün, Gerekli Değilse Tüketme
Kullan-at tüketim yüzünden oluşan atık miktarını azaltmak ve atık üretmeden yaşayabilmek için çaba sarf etmek gereklidir. Atık üretecek her türlü faaliyeti reddetmek ve gerekli değilse tüketmemek, sıfır atık yaşam tarzının ana prensibidir. Alışveriş alışkanlıklarını gözden geçirmek ve ihtiyaç duyulmayan ürünleri almamak, doğal kaynakların israfını önleyebilir. Alışveriş yaparken daha çok doğa dostu ve dönüştürülebilir ürünlerin tercih edilmesi önerilir.
Tek kullanımlık plastik ürünler yerine, sıfır atık prensibine uygun ve uzun süre tekrar kullanılabilen alternatifleri tercih edilebilir. Mümkün olduğunca yerel üreticilerden ve paketlenmemiş ürünlerin tüketilmesi atık miktarını azaltabilir. Yerel ürünlerin kullanılması, ülke ekonomisine de katı sağlayabilir.
Daha Az Tüket
Daha az alışveriş yapmak ve gereksiz ürünleri tüketmemek, atık miktarını azaltmaya yardımcı olabilir. Aynı üründen, ihtiyaçtan fazla alınmaması, sürdürülebilir tüketim açısından önemlidir. Neyin gerekli olduğuna karar vermek ve rastgele alışverişler yapmamak, sadece ihtiyaçlar doğrultusunda alışveriş yapmak atık üretimini ciddi anlamda azaltabilir. Daha önceden alınmış ve kullanılmayan eşyalar dağıtılarak ya da dönüştürülerek faydalı şekilde kullanılabilir. Kullanılmayan ve ihtiyaç duyulmayan eşyalar, internet siteleri üzerinden satılabilir. Basit bakım ve temizlik işlemleri ile eşyaların kullanım ömrü uzatılabilir.